Nazywane niekiedy miodami papieskimi lub królewskimi. Należą do najbardziej wartościowych miodów odmianowych. Mają niezwykle bogaty skład i pomagają w terapii wielu chorób i dolegliwości. Miody spadziowe to bez wątpienia jeden z najsłynniejszych i najbardziej cenionych produktów pszczelich.
Większość znanych nam miodów odmianowych powstaje z nektaru kwiatów, który zbierany jest przez pszczoły i składany w komórkach plastra. Miody takie (jak np. lipowe, akacjowe, rzepakowe, itp.) nazywamy miodami nektarowymi. Nie wszystkie miody powstają jednak z nektaru. Takimi właśnie „odmieńcami” są miody spadziowe, które nie powstają z nektaru kwiatów a ze spadzi.
Czym jest spadź i jak powstaje miód spadziowy
Spadź to przezroczysta, słodka ciecz, wydalana przez mszyce i czerwce miodówki. Powstaje w taki sposób, że mszyce wysysając sok z liści i pędów drzew wykorzystują jedynie białka, a resztę niestrawionego pokarmu, wśród którego znajdują się głównie cukry, wydalają, pozostawiając na liściach i pędach słodkie kropelki spadzi. Spadź zbierana jest przez pszczoły, które dodają do niej odrobinę swojej śliny i w swoich wolach przenoszą do ula. Następnie przekazują spadź „z ust do ust” robotnicom magazynierkom, a te wzbogacają ją wydzieliną swoich gruczołów gardzielowych. Tak przygotowana spadź składana jest w komórkach plastra, a po kilku dniach, kiedy odparuje nadmierna ilość wody, komórki plastra są zasklepiane. W zasklepionych komórkach plastra zachodzą jeszcze procesy chemiczne, miedzy innymi, pod wpływem enzymów cukry złożone rozkładają się na cukry proste i w ten sposób powstaje jeden z najbardziej wartościowych miodów – miód spadziowy.
Właściwości miodu spadziowego
Ze względu na swoje właściwości miód spadziowy jest niezwykle ceniony i nazywany niekiedy miodem królewskim bądź miodem papieskim.
Miód spadziowy jest gęstszy od miodów nektarowych, przewyższa je zawartością związków mineralnych. Charakteryzuje się wysoką zawartością potasu, fosforu, chloru, siarki, wapnia, magnezu i żelaza. Posiada kolor ciemnobrunatny z odcieniem szarym lub zielonkawym. Miody spadziowe różnią się od siebie konsystencją, smakiem, aromatem i czasem krystalizacji. Zazwyczaj miody spadziowe są stosunkowo mało słodkie, z lekko gorzkawym lub kwaśnawym oraz żywicznym, korzennym aromatem. Zazwyczaj ich krystalizacja przebiega dość wolno.
Miody spadziowe (choć nie wszystkie) odznaczają się wysoką aktywnością antybiotyczną i bakteriobójczą i mają działanie antyseptycznie, przeciwzapalne. Wspomagają system odpornościowy. Polecane są w chorobach dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, serca, układu krążenia, układu nerwowego, w zaburzeniach trawienia, przy zaparciach i biegunkach, a także w stanach wyczerpania fizycznego i psychicznego.
Jako ciekawostkę można podać, że miody spadziowe, ze względu na zdolność do przeciwdziałania promieniowaniu jonizującemu, podawane są górnikom w kopalniach uranu. Z tego samego względu polecane są osobom spędzającym dużo czasu przed monitorami komputerów.
Rodzaje miodu spadziowego
Miody spadziowe mogą pochodzić ze spadzi zbieranej przez mszyce i czerwce z różnych gatunków drzew. Wśród miodów spadziowych możemy znaleźć więc miody ze spadzi iglastej (z takich drzew jak jodła, świerk, sosna i modrzew) oraz ze spadzi liściastej (pochodząca z takich drzew jak topola, brzoza, klon, lipa, akacja, dąb, osika, wierzba, buk, jawor, leszczyna, głóg, śliwa, czereśnia). W Polsce miody ze spadzi liściastej są miodami rzadko występującymi, najczęściej pochodzą ze spadzi topoli, lipy i brzozy.
Miód ze spadzi iglastej
Miód spadziowy ze spadzi iglastej posiada ciemną barwę (od szarozielonej,brązowej, ciemnoszarej do niemal czarnej). W stanie patoki miody spadziowe ze świerku posiadają zazwyczaj barwę ciemnozieloną, z jodły są złocistożółte, herbaciano-zielonkawe lub ciemnobrązowe, a z sosny jasnobrązowe. Po skrystalizowaniu miody spadziowe zmieniają najczęściej barwę na ciemnobrązową (z odcieniem szarym lub zielonym).
Czas i sposób krystalizacji miodów ze spadzi iglastej – podobnie jak ich wygląd – różni w zależności od ich pochodzenia. Za szybkość krystalizacji odpowiada zawartość cukru o nazwie melecytoza (nazywanego także cukrem spadziowym bądź modrzewiowym; cukier ten w największym stężeniu występuje w miodach ze spadzi modrzewiowej i świerkowej) oraz dekstryn (substancji odpowiedzialnych za spowolnienie krystalizacji miodu, która występuje w miodach spadziowych w ilości około dwukrotnie większej niż w miodach nektarowych, stąd też z reguły wolniej przebiegający proces krystalizacji).
Skład chemiczny miodów spadziowych z drzew iglastych uzależniony jest od rodzaju spadzi oraz okresu zbioru. Z reguły miody spadziowe iglaste, w porównaniu z miodami nektarowymi mają wyższą zawartość pożądanych składników mineralnych, enzymów, kwasów organicznych, związków azotowych. Odznaczają się też wyższymi właściwościami antybiotycznymi od miodów nektarowych (badania wykazały, że polskie miody ze spadzi jodłowej i sosnowej posiadają wysoką lub średnią aktywność antybiotyczną).
Warto podkreślić także bardzo wysoką w miodach spadziowych ze spadzi iglastej zawartość biopierwiastków, które występują w ilości od 4 do 9 razy większej niż w miodach nektarowych. Zwierają łatwo przyswajalne żelazo, cynk, miedź, bor oraz potas, wapń, sód, fosfor, chlor, siarkę, magnez, mangan i kobalt.
Miody spadziowe z drzew iglastych mają też około dwukrotnie wyższą zawartość związków azotowych, białek, aminokwasów i enzymów niż miody nektarowe (zawierają, między innymi takie związki jak inwertaza, maltaza, amylaza, alanina, kwas asparaginowy, arginina, cystyna, kwas, lizyna i inne).
Miody spadziowe ze spadzi iglastej zawierają także składniki znajdujące się w pąkach i igliwiu drzew iglastych (żywice, olejki eteryczne, garbniki czy substancje antybiotyczne), które nadają miodom spadziowym charakterystycznego aromatu, smaku i zwiększają ich właściwości prozdrowotne.
Bogaty i wyjątkowy skład miodu spadziowego wpływa bezpośrednio na jego właściwości lecznicze i prozdrowotne. Miód papieski lub królewski – jak nazywa się miód spadziowy ze spadzi iglastej – rzeczywiście odznacza się „królewskimi” właściwościami. Miód spadziowy iglasty posiada działanie przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, łagodzące kaszel, doskonale sprawdza się jako odżywka regeneracyjna w okresie rekonwalescencji i po zabiegach operacyjnych.
Działanie lecznicze i prozdrowotne miodu ze spadzi iglastej:
- w chorobach dolnych dróg oddechowych (jak zapalenie oskrzeli, astma oskrzelowa, zapalenie płuc i gruźlica płuc)
- przy hipowitaminozie
- pomaga w leczeniu anemii
- sprawdza się jako odżywka u osób pracujących w szkodliwych warunkach
- przeciwdziała napromieniowaniu jonizującemu
- reguluje przemianę materii
- działa łagodnie przeczyszczająco przy zaparciach
- wspomaga leczenie biegunki
- wspomaga leczenie chorób serca i układu krążenia (np. miażdżycy, zakrzepowe zapalenie żył)
- wspomaga leczenie hemoroidów
- działa pomocnie w schorzeniach nerek i układu moczowego (m.in. przy zapaleniu pęcherza moczowego, zapaleniu nerek, kamicy dróg moczowvch, zapaleniu gruczołu krokowego)
- wspomaga leczenie chorób reumatycznych
- wspomaga układ nerwowy
- przyspiesza gojenie się ran oraz wspomaga leczenie chorób skóry.
Miód ze spadzi liściastej
Miody ze spadzi liściastej w stanie płynnym posiadają barwę od zielonkawo-herbacianej po jasnobrązową (ze spadzi dębowej są ciemnobrązowe). W stanie skrystalizowanym przybierają barwę ciemniejszą (szarobrązową z odcieniem szarozielonym lub brązowym). W stanie płynnym jest gęstą cieczą, krystalizuje średnioziarniście.
Miody ze spadzi liściastej zawierają podobną do miodów ze spadzi iglastej ilość biopierwiastków, kwasów organicznych i enzymów. Miody spadziowe liściaste posiadają natomiast – w porównaniu do miodów ze spadzi iglastej – sporo niższe właściwości antybiotyczne.
Miody ze spadzi liściastej stosowane są w chorobach nerek, dróg moczowych, wątroby, dróg żółciowych, przewodu pokarmowego i jelit, a także układu oddechowego.
Cena miodu spadziowego
Miód spadziowy jest nie tylko jednym z najbardziej wartościowych, ale także należy do najdroższych miodów odmianowych występujących w Polsce. Duży słoik miodu spadziowego w sklepach pszczelarskich i w gospodarstwach pasiecznych kosztuje około 60-70 złotych za duży słoik (0.9 l).
Źródła: Helena Noskowicz-Bieroniowa, Co może miód, Kraków 2009; Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia, Miody odmianowe i ich zdrowotne walory, Toruń 2005 | www.pszczelnictwo.com.pl | www.pszczoly.info